Ελάχιστοι θυμούνται σήμερον τον Θεόδωρον Ντόρρον , τον πρώτον υπερρεαλιστήν
΄Ελληνα ποιητήν , ο οποίος με την μοναδική του ποιητικήν συλλογήν << Στου γλυτωμού το χάζι >>
τάραξε τα λιμνάζοντα ποιητικά ύδατα της πατρίδος μας . Η συλλογή αυτή του Θεόδωρου Ντόρρου
εξεδόθη εις το Παρίσι και διενέμετο δωρεάν εις τας Αθήνας .
ΙΙ . Πολλαί εικασίαι εγένοντο αναφορικώς προς το όνομα του ποιητού .Ο Γιάννης Κορδάτος δεν
γνωρίζει αν το Θεόδωρος Ντόρρος είναι ψευδώνυμον ή το πραγματικόν όνομά του .
Ο Μάρκος Αυγέρης το θεωρεί ως ψευδώνυμον άνθρώπου ο οποίος θέλει να δημιουργήσει θόρυβον ,
<< να κάνει ντόρο >> και ο οποίος δεν επίστευεν αρκετά εις την σοβαρότητα του εγχειρήματός του .
Ωστόσον ο Θεόδωρος Ντόρρος ήτο υπαρκτόν πρόσωπον . Επρόκειτο περί Ελληνοαμερικανού
εγκατεστημένου εις το Παρίσι Τα στιχεία του οποίου ευρέθησαν εις τα κατάλοιπα του Θράσου Κα-
στανάκη και είναι σήμερον κατατεθειμένα εις το ΕΛΙΑ . Πέραν πάντως όλων αυτών ο Ντόρρος δεν
ενεφανίσθη ξανά εις τα γράμματα .
ΙΙΙ . Η ποίησις του Θεοδώρου Ντόρρου εγνώρισεν αντιφατικάς κριτικάς από τους συγχρόνους και
τους μεταγενεστέρους ερευνητάς των ποιημάτων του . Αρχικώς η ποίησίς του επισημαίνεται υπό του
Δ.Μαλτέζου εις το περιοδικόν << Ο Λόγος >> . ΄Οπου θεωρεί τα ποιήματά του υπερραλιστικά εις
το σύνολόν των αν και διακρίνει εις αυτά << κάποια αρχιτεκτονική προσπάθεια >> και μια << στο-
μφώδη >> αναζήτησιν . Ο Μ. Σπιέρος θα γράψει ότι << άξιον προσοχής θεωρώ τον Θεόδωρον
Ντόρρον >> . Ενώ ο Αναστάσιος Δρίβας τον ξεχωρίζει . Ο Μάρκος Αυγέρης παρ' όλον οτι θεωρεί τον
τίτλον παράδοξον και κωμικόν και τας λέξεις του να προέρχονται από το πλέον χαμηλόν γλωσσικόν
ιδίωμα
και αι οποίαι δημιουργούν αντιλυρικήν έκφρασιν και αντιποιητικήν
διάθεσιν δεν διατίθεται δυσμενώς απέναντι << Στου γλυτωμού το χάζι
>> . Αντιθέτως , μάλιστα , παρατηρεί ότι όλα αυτά έχουν μέσα των
την σφραγίδα της πρωτοτυπίας και φανερώνουν την αναζήτησιν μιας νέας
ποιητικής γλώσσης , την τόλμην και μαζί την επιδεξιότητα του αγνΏστου
εξερευνητού των νέων δρόμων και τον εις όλα εξεζητημένον νεωτερισμόν .
Ακόμη , συνεχίζει , το έργον του δεν φανερώνει ποιητικήν αλλά έχει εντός
του όλας τας χαρακτηριστικάς προθέσεις της μοντέρνας ποιήσεως , τους
ριζοσπαστικούς νεωτερισμούς εις την γλώσσαν , εις την κρίσιν και το χάος
μιας εποχής , η οποία παρουσιάζεται ως αποφασιστική στροφή εις την
ιστορίαν . Και όπου αι παλαιαί μορφαί όλαι αχρηστεύονται και αναμένονται
κάποιοι νέοι κόσμοι και νέαι καταστάσεις να λύσουν τους γορδίους
δεσμούς τους οποίους εδημιούργησεν η παλαιά ζωή ... Ο πολύς Mario Vitti
δέχεται ότι εις την ποιητικήν συλλογήν << Στου γλυτωμού το χάζι
>> θεματική καιγλωσσικόν όργανον προαναγγέλουν κάτι νέον . Ενώ ο
Αλέξανδρος Αργυρίου γράφει ότι ασχέτως προς την ποιητικήν αξίαν η οποία
δύναται να αποδοθεί εις τον Θεόδωρον Ντόρρον η εκφραστική του τόλμη ,
ηθελημένη ή όχι , δύναται να θεωρηθεί ότι έτεινε προς τον μοντερνισμόν .
IV.
Αντιθέτως ο Λίνος Πολίτης διατείνεται ότι τα ποιήματα του έμειναν εις
το περιθώριον και δεν είχον καμμίαν επίδρασιν . Περισσότερον
συγκαταβατικός ο Κ.Α.Τρυπάνης παραδέχεται ότι ο Θεόδωρος Ντόρρος και ο
Νικήτας Ράντος , αν και ασήμαντοι ποιηταί , είχον προοιωνίσει την
ποιητικήν ανανέωσιν , παραβλέποντας τους παραδοσιακούς τρόπους ποιητικής
εκφράσεως και δίδοντες εις τον στίχον των << υποσυνείδητα
στοιχεία , τα οποία δεν τα ελέγχει ο λόγος >> . Ωστόσον ,
υποστηρίζει , τα έργα των ήταν ασήμαντα και ελησμονήθησαν . Ο Ανδρέας
Καραντώνης , πάλιν , περισσότερον κριτικός και επικριτικός θα γράψει :
<< O Θεόδωρος Ντόρρος και ο Νικήτας Ράντος είναι οι πρώτοι που
έφεραν στα γραμματά μας μια ριπή από τις πνοές που ανατάραζαν την ποίηση
στην Ευρώπη , που γύρεψαν να δώσουν δείγματα όχι πια της καθαρής
ποίησης , αλλ' αυτού του ποιητικού ξεσπάσματος που γύρεψε να σπάσει κάθε
μορφή και να μιλήσει ελεύθερα , αναγκάζοντας την λογική να συμμαχίσει
με το υποσυνείδητο . Το δυστύχημα είναι πως και τα δύο ταλέντα στάθηκαν
πολύ κατώτερα από τις φωτισμένες προθέσεις των -και γι' αυτό οι στίχοι
των δεν έζησαν , δεν επηρέασαν , δεν λογαριάζονται σήμερα για
ουσιαστικές αφετηρίες . Κι οι δύο είναι περισσότερον δημοσιογραφικοί
εκλαικευτές του ποιητικού μοντερνισμού , παρά νεοέλληνες δημιουργοί .
Σαν να μην έζησαν ποτέ στην Ελλάδα , γύρεψαν από μιας αρχής να σταθούν
σε επίπεδα παγκόσμια , διεθνή . ΄Ετσι μείναν σκοτεινοί πρόδρομοι και
αχνοί προάγγελοι μιας μοντέρνας ποίησης που πήρε σάρκα και οστά από το
1935 και μετά με πρωταγωνιστές και δημιουργούς τον Σεφέρη , τον Ελύτη ,
τον Εμπειρίκο κ.ά .>> .
V.
Εις το ανωτέρω κείμενον του Ανδρέα Καραντώνη ο Mario Vitti παρατηρεί
ότι ο κριτικός επιμένων εις τον χαρακτηρισμόν << πρόδρομος
>> , αντί του πλέον δοκίμου << πρωτοπόρος >> , έχει ως
σκοπόν να μειώνει τον ρόλον των ποιητών αυτών . ΄Η , ίσως , διότι τον
ενοχλεί η μαρξιστική φόρτισίς της . Ωστόσον , αυτό το οποίον δεν τολμά
να γράψει ευθέως ο Marios Vitti το γράφει ο Δημήτρης Τσάκωνας . ΄Οτι ,
δηλαδή , ο υπερρεαλισμός του Ντόρρου ημφεσβητήθη όχι μόνον δια να δοθεί
το πρωτείον της μοντέρνας ποιήσεως εις την << Στροφήν >> του
Σεφέρη , αλλά και διότι τα πλήρη διακυμάνσεων και διακοπών κενά της
ποιητικής συλλογής του Ντόρρου θα υπεβίβαζον το νέον κίνημα , αν η
ποίησις αυτή εχρεώνετο εις τον υπερρεαλισμόν .
VI
. Το ερώτημα το οποίον τίθεται είναι εάν τον Θεόδωρον Ντόρρον τον
επηρέασεν η ποίησις η οποία εγράφετο εις το Παρίσι από τους
υπερρεαλιστάς ή η ποίησις την οποίαν έγραψαν οι Αμερικάνοι Πάουντ και
΄Ελιοτ . Επ' αυτού την απάντησιν μας δίδουν δύο γνωρίσματα . ΄Ενα
εξωτερικόν και ένα εσωτερικόν . Το ένα είναι η άφθονος παρουσία σημείων
στίξεως , τα οποία είχον απορρίψει οι υπερρεαλισταί . Το δεύτερον είναι
ότι τα ποιήματά του έχουν μιαν σχετικώς εμφανή λογικήν κατάστρωσιν το
αμφίσημον έρχεται από εν δεύτερον στρώμα , κοινόν ζητούμενον πάσης
ποιητικής ευστοχίας και αποδόσεως . ΄Ηγουν επηρεάζεται από το
αμερικανικόν ποιητικόν πρότυπον .
VII . Ως επίλογον του παρόντος παραθέτομεν δύο ποιήματά του :
Ανοιξιάτικα Φύλλα
΄Ολα καινούρια ,
τόσο , που θάρθη κάτι άλλο ,
πιο καινούριο κι απ' αυτά .
Τα φύλλα φρεσκοπράσινα , μιλάνε πιο νοητά
απ' ανθρώπους διαβασμένους .
Πέρασα ένα γέρο .
Κατέβαζε σκουπίδια σε υπόγειο .
Δεν φύσηξαν γι' αυτόνε .
Κατέβαινε βαθειά μεσ' στο σκοτάδι
και από την << Βραδινή Μοναξιά >>*
Είναι η ώρα που ολονώνε η ζωή βαραίνει την ψυχή μου .
Στο πλαϊνό γιαπί ένας εργάτης στήθηκε
ανάμεσα σε δύο φωτάκια ολοκόκκινα .
Μόλις που βλέπει .
Και ξαναρχίζει χτυπητό το πάφλασμα της λάσπης .
Και το σκάψιμο ... Να πάρη μέσα κάποιονε ...
΄Ωρα πολλή
Κουράστηκα , μαζί του ...
Φεύγει κι αυτός μεσ ' στη βροχή
σα νάφησε τον κόσμο ατέλειωτο .
* Το ποίημα ευρίσκεται στην Ποιητική
Ανθολογία Παπύρου Αθήνα 1971 ,
σελίς .299 .
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
ιστορικός της λογοτεχνίας - κριτικός 